Sỏi đường tiết niệu là một trong những bệnh lý phổ biến tại hệ tiết niệu, có thể gặp ở mọi độ tuổi và giới tính. Khi sỏi hình thành và di chuyển trong đường tiết niệu, chúng có thể gây ra đau đớn, nhiễm trùng hoặc thậm chí là tổn thương thận nếu không được điều trị kịp thời. Vậy bệnh học sỏi tiết niệu là gì? Bài viết của bệnh nam khoa sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan nhất từ nguyên nhân đến cách điều trị và phòng ngừa hiệu quả.
Tìm hiểu về sỏi đường tiết niệu – bệnh học sỏi tiết niệu
- Sỏi đường tiết niệu là hiện tượng hình thành các tinh thể rắn trong đường tiết niệu – bao gồm thận, niệu quản, bàng quang và niệu đạo. Những tinh thể này chủ yếu được tạo thành từ các khoáng chất và muối trong nước tiểu như canxi, oxalat, axit uric…
- Theo chuyên ngành bệnh học sỏi tiết niệu, việc hiểu rõ loại sỏi, vị trí và nguyên nhân gây bệnh là yếu tố quan trọng để điều trị hiệu quả và ngăn ngừa tái phát.
Phân loại sỏi đường tiết niệu
Sỏi có thể xuất hiện tại bất kỳ vị trí nào trong hệ tiết niệu. Các loại phổ biến bao gồm:
- Sỏi thận: là loại sỏi khởi phát tại thận – chiếm tỷ lệ cao nhất.
- Sỏi niệu quản: thường là sỏi thận di chuyển xuống, gây tắc nghẽn niệu quản.
- Sỏi bàng quang: hình thành khi nước tiểu ứ đọng lâu trong bàng quang.
- Sỏi niệu đạo: ít gặp hơn, thường là sỏi nhỏ di chuyển từ trên xuống.
Nguyên nhân gây bệnh học sỏi tiết niệu
Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến dẫn đến bệnh sỏi tiết niệu:
- Uống ít nước : Thiếu nước khiến nước tiểu cô đặc, nồng độ khoáng chất cao, dễ kết tinh thành sỏi.
- Chế độ ăn uống mất cân đối : Ăn quá nhiều đạm động vật, muối, đường, thực phẩm chứa oxalate (như rau chân vịt, đậu bắp, sô-cô-la…) là yếu tố nguy cơ lớn.
- Rối loạn chuyển hóa : Các bệnh lý như tăng canxi máu, gout (tăng axit uric máu), hoặc các rối loạn chuyển hóa khác cũng là nguyên nhân gây sỏi.
- Nhiễm trùng tiết niệu kéo dài : Vi khuẩn làm thay đổi độ pH nước tiểu, tạo điều kiện hình thành sỏi nhiễm khuẩn (struvite).
- Tắc nghẽn đường tiết niệu : Phì đại tuyến tiền liệt, u bàng quang hoặc bất thường bẩm sinh có thể làm ứ đọng nước tiểu, dẫn tới hình thành sỏi.
Triệu chứng nhận biết sỏi tiết niệu
Triệu chứng nhận biết sỏi tiết niệu
Tùy vào vị trí sỏi mà biểu hiện có thể khác nhau. Những dấu hiệu phổ biến gồm:
- Đau lưng hoặc đau bụng dưới, cơn đau có thể dữ dội và lan ra vùng hạ vị, bẹn
- Tiểu buốt, tiểu rắt, cảm giác nóng rát khi tiểu
- Tiểu ra máu (nước tiểu màu hồng, đỏ hoặc nâu)
- Buồn nôn, nôn, mệt mỏi, sốt khi có nhiễm trùng kèm theo
- Tiểu khó, tiểu ngắt quãng (đặc biệt với sỏi bàng quang, sỏi niệu đạo)
Trong bệnh học sỏi tiết niệu, triệu chứng lâm sàng đóng vai trò then chốt để định hướng chẩn đoán và điều trị.
Chẩn đoán sỏi tiết niệu
Việc chẩn đoán chính xác là yếu tố tiên quyết để lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp. Một số xét nghiệm và kỹ thuật thường dùng:
- Siêu âm bụng: dễ thực hiện, giúp phát hiện sỏi lớn.
- X-quang hệ tiết niệu không chuẩn bị (KUB): phát hiện các loại sỏi cản quang.
- Chụp CT không cản quang: phương pháp chính xác nhất hiện nay.
- Xét nghiệm nước tiểu: tìm máu, tế bào, vi khuẩn hoặc tinh thể.
- Xét nghiệm máu: kiểm tra chức năng thận, canxi, axit uric.
Phương pháp điều trị sỏi đường tiết niệu
Điều trị nội khoa
- Áp dụng cho sỏi nhỏ dưới 5mm, khả năng tự đào thải cao.
- Dùng thuốc giãn cơ trơn, lợi tiểu, giảm đau.
- Uống nhiều nước (2.5 – 3 lít/ngày).
Tán sỏi ngoài cơ thể (ESWL)
-
Dùng sóng xung kích phá vỡ sỏi thành mảnh nhỏ, giúp thải ra ngoài qua nước tiểu.
Nội soi tán sỏi ngược dòng hoặc qua da
Nội soi tán sỏi ngược dòng hoặc qua da
- Dành cho sỏi trung bình đến lớn, không tự thoát ra được.
- An toàn, ít xâm lấn, thời gian hồi phục nhanh.
Phẫu thuật mở
-
Chỉ định khi sỏi quá lớn, gây biến chứng, hoặc không đáp ứng các phương pháp khác.
Xem thêm: Những nguyên nhân bị viêm đường tiết niệu ở nam giới
Xem thêm: Sỏi tiết niệu nguyên nhân triệu chứng và cách điều trị
Biến chứng nếu không điều trị kịp thời
- Nhiễm trùng tiết niệu tái phát
- Tắc nghẽn đường tiểu gây ứ nước thận
- Suy giảm chức năng thận, dẫn đến suy thận mạn
- Sỏi tái phát nhiều lần nếu không kiểm soát nguyên nhân
Cách phòng ngừa sỏi đường tiết niệu
- Uống đủ nước mỗi ngày (ít nhất 2 lít nước/ngày)
- Hạn chế ăn mặn, thực phẩm giàu oxalate
- Ăn nhiều rau xanh, trái cây chứa citrate như chanh, cam
- Tập thể dục thường xuyên, duy trì cân nặng hợp lý
- Đi khám định kỳ, nhất là người từng bị sỏi
Sỏi đường tiết niệu là bệnh lý có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm. Nắm rõ bệnh học sỏi tiết niệu giúp người bệnh hiểu được cơ chế hình thành, từ đó thay đổi lối sống để hạn chế tái phát. Đừng chủ quan với những dấu hiệu bất thường khi tiểu tiện – hãy lắng nghe cơ thể và đi khám sớm để bảo vệ sức khỏe thận và hệ tiết niệu của bạn.
